1 SIRA NO'LU BİLGİSAYARLI MUHASEBE
PROGRAMLARI STANDARTLARI GENEL TEBLİĞ TASLAĞI
Bilindiği üzere, 213 sayılı Vergi
Usul Kanununun(1)
(VUK) 175 inci maddesi ile Maliye Bakanlığı; muhasebe standartları, tek düzen
hesap planı ve mali tabloların çıkarılmasına ilişkin usul ve esasları tespit
etmeye, bunları mükellef, şirket ve işletme türleri itibariyle uygulatmaya,
muhasebe kayıtlarını bilgisayar programları aracılığıyla izleyen mükellefler ile
bu bilgisayar programlarını üreten gerçek ve tüzel kişilerce uyulması gereken
kuralları ve bilgisayar programlarının içermesi gereken asgari hususlar ile
standartları ve uygulamaya ilişkin usul ve esasları belirlemeye yetkili
kılınmıştır.
Yine VUK’nun Mükerrer 257 nci
maddesinin 1 ve 3 numaralı fıkraları hükmü ile Maliye Bakanlığı; mükellefler
ve meslek grupları itibariyle muhasebe usul ve esaslarını tespit etmeye, bu
Kanuna göre tutulmakta olan defter ve belgeler ile bunlara ilaveten
tutulmasını veya düzenlenmesini uygun gördüğü defter ve belgelerin mahiyet,
şekil ve ihtiva etmesi zorunlu bilgileri belirlemeye, bunlarda değişiklik
yapmaya ve tutulması ve düzenlenmesi zorunlu defter, kayıt ve belgelerin mikro
film, mikro fiş veya elektronik bilgi ve kayıt araçlarıyla yapılması veya bu
kayıt ortamlarında saklanması hususunda izin vermeye veya zorunluluk
getirmeye, bu şekilde tutulacak defter ve kayıtların kopyalarının Maliye
Bakanlığında veya muhafaza etmekle görevlendireceği kurumlarda saklanması
zorunluluğu getirmeye ve bu konuda uygulama usul ve esaslarını belirlemeye
yetkili kılınmıştır.
Yukarıda belirtilen yetkilere
dayanılarak;
1-Muhasebe kayıtlarını onaylı
muhasebe bilgisayar programları aracılığıyla izlemesi gereken mükelelfler ile
kendi geliştirdikleri muhasebe bilgisayar programları aracılığıyla izleyen
mükelleflerin uyması gereken kurallar ve sorumluluklara,
2-Muhasebe bilgisayar
programlarını üreten gerçek ve tüzel kişilerce uyulması gereken kurallar ve
sorumluluklara ve
3-Muhasebe bilgisayar
programlarının içermesi gereken asgari hususlar ve standartların
belirlenmesine yönelik usul ve esaslara ilişkin olarak aşağıdaki açıklamaların
yapılması gerekli görülmüştür.
Bu Tebliğ, mükelleflerin VUK
hükümleri uyarınca kağıt ortamında düzenledikleri, aldıkları, muhafaza ve
ibraz ettikleri belge, kayıt ve defterler yerine aynı bilgileri içerecek
şekilde elektronik belge, elektronik kayıt ve elektronik defterlerin
oluşturulması, kaydedilmesi, iletilmesi, muhafazası ve ibrazı uygulamasını
konu alan elektronik muhasebe düzenlemelerini kapsamamaktadır.
I- MUHASEBE KAYITLARINI ONAYLI
BİLGİSAYAR PROGRAMLARI ARACILIĞIYLA İZLEMESİ GEREKEN MÜKELLEFLER
Bilanço usulüne göre defter
tutan mükelleflerin muhasebelerini Maliye Bakanlığınca onaylanmış bilgisayar
parogramları aracılığıyla izlemeleri zorunludur.
Muhasebelerini kendi
geliştirdikleri muhasebe bilgisayar programları aracılığıyla izleyen
mükelleflerin programlarını 01.01.2007 tarihine kadar bu Tebliğde belirtilen
asgari husus ve standartlara uygun hale getirmeleri zorunludur.
Bilanço usulüne göre defter
tutmakla yükümlü olan ve muhasebe kayıtlarını Serbest Muhasebeci veya Serbest
Muhasebeci Mali Müşavirler aracılığıyla izleyen mükellefler de bu Tebliğde
belirlenen usul ve esaslara uymak zorundadırlar.
II- MUHASEBE KAYITLARINI ONAYLI
BİLGİSAYAR PROGRAMLARI ARACILIĞIYLA İZLEYEN MÜKELLEFLERİN UYMASI GEREKEN
KURALLAR VE SORUMLULUKLARI
Mükelleflerin uyması gereken
kurallar aşağıdadır.
1- Muhasebe kayıtlarını
piyasadan satın aldıkları bilgisayar programları aracılığıyla izleyen
mükelleflerin kullandıkları muhasebe bilgisayar programlarının bu Tebliğle
belirlenen asgari hususlar ve standartlara sahip hale getirecek güncelleme
programlarına sahip olmaları zorunludur.
2- Satın aldıkları onaylı
muhasebe programlarında daha sonra kendileri değişiklik yapan mükellefler bu
değişikliklerden dolayı sorumludurlar. Yaptıkları değişiklikler nedeniyle
kullandıkları onaylı muhasebe programlarını bu Tebliğ ile getirilen asgari
husus ve standartları karşılayamayacak duruma getiren mükelleflere VUK’nun 359
uncu maddesinin yanı sıra asgari standartları ihlal eden muhasebe programı
üreten kişilere uygulanacak cezalar da uygulanacaktır.
3- Muhasebe kayıtlarını kendi
geliştirdikleri bilgisayar programları aracılığıyla izleyen mükellefler
kullandıkları muhasebe bilgisayar programlarını bu Tebliğde belirtilen asgari
husus ve standartlara uygun hale getirmek zorundadırlar. Programların asgari
husus ve standartlara uygun olup olmadığının tespiti için bu Tebliğin III/2
maddesinde belirtilen gerekli testleri başarıyla geçmeleri zorunludur.
Programlarını asgari husus ve standartlara uygun hale getirmeyen mükelleflere,
VUK’nun 359 uncu maddesinin yanı sıra asgari standartları ihlal eden muhasebe
programı üreten kişilere uygulanacak cezalar da uygulanacaktır.
4- Mükellefler, bilgisayar
programı aracılığıyla izledikleri muhasebe kayıtlarını 213 sayılı Vergi Usul
Kanunu hükümleri uyarınca yasal kağıt defter ve belgelerinde olduğu gibi
saklamak ve vergi inceleme elemanlarınca istendiğinde ibraz etmek
zorundadırlar. Bu nedenle mükelleflerin, muhasebe işlemlerinde kullandıkları
bilgisayar ve/veya programlarda meydana gelebilecek bozulma, çalınma gibi
risklere karşı önlem almaları gerekmektedir. Muhasebe kayıtlarının geçici
vergi dönemleri itibariyle başka bir elektronik ortama aktarılarak saklanması
zorunludur.
5- Müşterilerinin muhasebe
kayıtlarını bilgisayar programları aracılığıyla izleyen Serbest Muhasebeciler
ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler de onaylı muhasebe programları kullanmak
ve bu bölümde belirlenen usul ve esaslara uymak zorundadırlar.
6- Satın aldıkları ve
kullandıkları onaylı bilgisayar programlarını daha sonra bedelli veya bedelsiz
olarak başka bir mükellefe satan, devreden veya kullanımına izin veren
mükellefler bu durumu vergi idaresi ve programı satan ve üreten kişilere
bildirmekle yükümlüdür.
III-MUHASEBE BİLGİSAYAR
PROGRAMLARINI ÜRETEN GERÇEK VE TÜZEL KİŞİLERİN UYMASI GEREKEN KURALLAR
Muhasebe bilgisayar
programlarını üreten gerçek ve tüzel kişilerce uyulması gereken kurallar
aşağıdadır.
1- Muhasebe bilgisayar
programlarının bu Tebliğle belirlenen asgari husus ve standartlara sahip
olduğuna ilişkin Bakanlık onayı almak isteyen gerçek ve tüzel kişiler bir
dilekçe ve ekinde muhasebe programlarının bir örneği ile Maliye Bakanlığı,
Gelir İdaresi Başkanlığına başvuracaklardır.
2- Muhasebe bilgisayar
programlarının bu Tebliğle belirlenen asgari husus ve standartlara sahip olup
olmadığı Muhasebe Programları Test Komisyonunun görüşü alınarak Gelir İdaresi
Başkanlığınca onaylanır ve muhasebe programı üreticisine bildirilir. Muhasebe
programlarının aynı zamanda, bu Tebliğle belirlenen beyanname ve bildirimlerin
Gelir İdaresi Başkanlığına elektronik ortamda gönderilmesine ilişkin testleri
de geçmesi zorunludur. Test senaryoları ve muhasebe programları onaylanmış
üreticilerin listesi Gelir İdaresi Başkanlığının
www.gelirler.gov.tr
internet sitesinde yayımlanır.
3- Muhasebe Programları Test
Komisyonu, Gelir İdaresi Daire Başkanı Başkanlığında, Yüksek Öğretim Kurumunca
Üniversitelerden bir, Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumundan bir,
Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları
Birliğinden bir Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve bir Yeminli Mali Müşavir
olmak üzere iki, Yazılım Eser Sahipleri Meslek Birliğinden bir ve Yazılım
Sanayicileri Derneğinden görevlendirilen bir üyeden kuruludur. Komisyon,
muhasebe programlarının asgari husus ve standartlara sahip olup olmadığını
tespit etmek ve Gelir İdaresi Başkanlığına bildirmekle görevlidir.
4- Onaylı muhasebe programı
üreticileri yasal değişiklikler nedeniyle muhasebe programlarında yaptıkları
değişiklikler için de onay almak ve uygulama başlamadan en az 10 gün önce
müşterilerine sunmak zorundadırlar. Bu zorunluluğu yerine getirmeyen
üreticilerin onayı iptal edilir. Program değişikliklerinin komisyon tarafından
test edilmeden uygulamaya geçilmesinin zorunlu olduğu durumlarda sorumluluk
program üreticisine aittir. Bu gibi zorunlu durumlarda üreticiler tarafından
Gelir İdaresi Başkanlığına önceden bilgi verilmesi ve daha sonra komisyona
başvuruda bulunularak onay alınması mümkündür.
5- Bu Tebliğle asgari husus ve
standartlar belirlendiğinden muhasebe bilgisayar programı üreticileri
programlarında bunlara aykırı olmayan ve güvenilirliğini tehdit etmeyen ilave
husus ve standartlar geliştirebilirler.
6- Bakanlık onayını almış
programların onaydan sonra program üreticisi tarafından yapılan değişiklikler
sebebiyle bu Tebliğe aykırı husus ve standartlar içerdiğinin tespit edilmesi
halinde üretici onay listesinden çıkartılır ve ayrıca aykırılık tespit edilen
her bir muhasebe programı için özel usulsüzlük cezası ile cezalandırılır.
7- Program üreticileri
programlarını satın alan ve kullanan müşterinin listelerini, birden fazla yer
veya bilgisayarda kurulması ve kullanılması halinde ayrı ayrı, Gelir İdaresi
Başkanlığına aylık listeler halinde elektronik ortamda bildirmek
zorundadırlar.
8- Onay alacak muhasebe programı
üreticileri; faaliyetlerin yürütüleceği ofis, gerekli donanım, programlarda
ortaya çıkabilecek her türlü sorunu çözecek seviyede bilgi düzeyine sahip
yeter sayıda personel, muhasebe programlarının kullanımına ilişkin basılı
kullanım kılavuzu, program içinde yardım dosyaları ve bu dosyaları ayrıntılı
açıklayan on-line yardım sitesine sahip olmalıdır. Program üreticisinin bu
şartları taşıyıp taşımadığı Maliye Bakanlığı merkez denetim elemanları ve
programcı veya sistem çözümleyicileri ile birlikte hazırlanacak bir raporla
tespit edilir.
IV- MUHASEBE BİLGİSAYAR
PROGRAMLARININ İÇERMESİ GEREKEN ASGARİ HUSUSLAR VE STANDARTLAR
Yazılımlar yürürlükteki
mevzuata, belirlenen hesap planı ve standartlara aykırı olmamak şartıyla
istenilen şekilde hazırlanabilir. Yazılımlar temel muhasebe modülü ve/veya
diğer modüllerden oluşabilir. Ancak, temel muhasebe modülü asgari olarak
yevmiye defteri, defteri kebir, bilanço ve gelir tablosu ile satışların
maliyeti tablosunu içermelidir.
Muhasebe programları bir
bütündür. Programların farklı modüllerden oluşması ve modüllere kayıt
yapılması halinde tek düzen hesap planı çerçevesinde ilgili hesaplarla
bağlantı kurulacak şekilde hazırlanmalıdır.
4.1- Yevmiye Kayıtlarında
Bulunması Gereken Asgari Bilgiler
Muhasebe programlarının içermesi
gereken ve her bir yevmiye kaydında bulunması gereken asgari bilgiler
aşağıdadır.
1- Yevmiye fişinin tarihi ve
yevmiye madde numarası
2- Yevmiye fişinin cinsi
(mahsup, tahsil, tediye) ve numarası
3- Tüm hesapların en alt
seviyesindeki kodları ve isimleri
4- Dayanak belgelerin tarih,
seri ve sıra numarası
5- Belge türü ( Fatura,
İrsaliyeli Fatura, Gider pusulası v.b.)
6- Müşterinin adı-soyadı, unvanı
7- Mal ve/veya hizmet satın alan
veya satın alınan kişinin Vergi Kimlik Numarası ve T.C. Kimlik Numarası
(gerekmesi halinde)
8- Mal veya hizmetin cinsi,
fiyatı, miktarı, tutarı
9- Katma Değer Vergisi (birden
fazla malın bulunduğu faturalarda her bir malın KDV tutarı ve oranı )
10- Özel Tüketim Vergisi (birden
fazla malın bulunduğu faturalarda her bir malın ÖTV tutarı ve oranı )
11- Özel İletişim Vergisi
12- Banka ve Sigorta Muameleleri
Vergisi
13- Çalışan kişilerin sayısı,
adı-soyadı, ücreti, tevkif edilen gelir vergisi ve prim ödemeleri tutarı
14- Bağımlı kişilerle yapılan
işlemler
15- Açıklama ve diğer bilgiler.
Mükelleflerin, tutarına
bakılmaksızın alış faturalarını asgari bilgileri içerecek şekilde kaydetmeleri
zorunlu olup 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre Maliye Bakanlığınca
tespit belirlenen fatura düzenleme sınırı altındaki satış kayıtlarını asgari
bilgilerin hepsini içerecek şekilde kaydetmeleri ihtiyaridir. Yevmiye
kayıtları yukarıda belirtilen asgari bilgilere sahip olmalı ve gerektiğinde
inceleme elemanlarına ibraz edilmelidir. Ancak, programlar yevmiye
kayıtlarının yevmiye defterine asgari bilgileri içerecek şekilde ayrıntılı
veya toplam tutarlar olarak kaydedilmesine izin verecek şekilde
hazırlanabilir.
Muhasebe kayıtları en alt seviye
kodlarına göre kaynak belge ilişkisini sağlamalıdır. Yevmiye fişinde defteri
kebir hesabı, ara hesaplar ve en alt seviye kodları ve isimlere göre
listelenmelidir.
4.2- Hesapların En Alt Seviyede
Kodlanması, Hesap İsimlerinin Kullanılması Ve Listelenmesi:
Muhasebe programlarında 3’lü ana
hesaplar ile birlikte aynı zamanda detay hesaplarının da çalıştırılması ve
istenmesi halinde ana hesap bazında veya detay hesap bazında bilgiye ekranda
ulaşılmasının ve başka bir ortama aktarımının ve analizinin sağlanması
zorunludur. Bu itibarla, aşağıdaki örnekteki gibi veya benzeri detaylı kodlama
sisteminin mükellefler tarafından yapılması ve istenildiğinde hem ana hesap
hem de detaylarına ilişkin bilgilere ulaşılması gerekmektedir. Örnekte yer
alan bilgiler farklı hesaplara ilişkin ayrıntıları göstermektedir.
Örnek: |
|
|
120 Alıcılar H.S. |
|
|
|
120 01 Adana Müşterileri |
|
|
|
120 01 001 X A.Ş. |
12.826,52 |
9.000,00 |
120 01 002 Y Ltd.
Şti. |
3.524,86 |
3.524,86 |
120 01 003 Z Şahsı |
4.964,07 |
3.217,09 |
|
120 06 Ankara
Müşterileri |
|
|
|
120 06 001 A Ltd.
Şti. |
3.834,76 |
1.162,15 |
120 06 002 B A.Ş. |
5.948,36 |
5.948,36 |
120 06 003 C A.Ş. |
1.431,26 |
1.000,00 |
|
600 Yurt İçi Satışlar |
|
|
600 01 Ticari Mal satışı |
|
|
600 01 001 Buzdolabı
Satışı |
|
18.684,36 |
600 01 002
Televizyon Satışı |
|
9.564,25 |
600 01 003 Yemek
Odası Tk. Satışı |
|
14.168,81 |
|
|
|
600 02 Mamul Satışları |
|
|
|
|
|
600 02 001 Pantolon
Satışı |
|
5.694,48 |
600 02 002 Etek
satışı |
|
3.536,96 |
600 02 003 Takım
Elbise Satışı |
|
5.250.99 |
|
|
|
191 İndirilecek kdv H.S. |
|
|
|
|
|
191 01 Mal ve Hizmet
Alımlarına İlişkin KDV |
4.145,55 |
|
|
|
|
191 01 001 %1’lik
Mal Alımlarına İlişkin KDV |
530,58 |
|
191 01 002 %8’lik
Mal Alımlarına İlişkin KDV |
1.260,47 |
|
191 01 003 %18’lik
Mal Alımlarına İlişkin KDV |
2.354,50 |
|
|
|
|
191 02 Satışlardan
İadelere İlişkin KDV |
439,09 |
|
|
|
|
191 02 001 %1’lik
Satışların İadesine İlişkin KDV |
83,25 |
|
191 02 002 %8’lik
Satışların İadesine İlişkin KDV |
152,48 |
|
191 02 003 %18’lik
Satışların İadesine İlişkin KDV |
203,36 |
|
|
|
|
|
|
|
391 Hesaplanan KDV |
|
|
|
|
|
391 01 Mal ve Hizmet
Satışlarına İlişkin KDV |
3.750,37 |
|
|
|
|
39101001 %1’lik Mal
Satışlarına İlişkin KDV |
487,43 |
|
39101002 %8’lik Mal
Satışlarına İlişkin KDV |
1.110,50 |
|
39101003 %18’lik Mal
Satışlarına İlişkin KDV |
2.152,44 |
|
|
|
|
39102 Alışlardan
İadelere İlişkin KDV |
399,57 |
|
|
|
|
39102001 %1’lik Mal
Alışlarının İadesine İlişkin KDV |
98,83 |
|
39102002 %8’lik Mal
Alışlarının İadesine İlişkin KDV |
160,50 |
|
39102003 %18’lik Mal
Alışlarının İadesine İlişkin KDV |
140,24 |
|
Yukarıdaki kayıt bilgilerine göre eğer 600 Yurt İçi Satışlar hesabının
tamamının istenmesi halinde ana ve detay hesapları ile birlikte ekranda
gözükmelidir. İstenilen bilgi sadece pantolon satışları ise; 600 02 001
Pantolon satışları hesabı veya istenilen bilgi 120 01 003 hesap kodlu Adana
müşterilerinden Z şahsına ait cari hesaplar ise sadece bu hesaba ilişkin
ayrıntılı bilginin elde edilebilmesi gerekmektedir. Dolayısıyla, muhasebe
yazılımları yukarıdaki örnekteki gibi ana hesap ve detaylarına ilişkin
bilgilere ulaşımı sağlamalıdır.
4.3- Muhasebe Kayıt Kontrol
Numarası
Muhasebe programları, yevmiye
kayıtlarından aylık olarak ve aşağıda belirtilen algoritma ile hesaplanacak
olan “Muhasebe Kayıt Kontrol Numarası” oluşturulacak şekilde hazırlanacaktır.
Söz konusu algoritma, muhasebe sisteminin temeli olan yevmiye kayıtlarından
bir kontrol kodu oluşturma temeline dayanmaktadır. Yevmiye kayıtlarındaki
tutarlar ana hesap kodları ile çarpılacak ve her satır için bir rakam
bulunduktan sonra bu rakamlar toplanarak ilgili dönem için muhasebe kontrol
numarasını oluşturacaktır.
Kayıt kontrol numaraları vergi
incelemesinde ve denetim aşamasında kayıtlarda değişiklik olup olmadığının
tespitinde kullanılacağı için programlar kontrol numaralarını hesaplayan ve
raporlayan bir bölüme sahip olmalı, günlük ve aylık kontrol numaralarını
raporlayabilecek ve beyan edilenlerle kontrol edebilecek şekilde olmalıdır.
Denetim aşamasında hesaplanan kontrol numaraları ile beyan edilen kontrol
numaralarının farklı olması, mükellefin geçmişe yönelik kayıtlarda değişiklik
yaptığını veya programın bu asgari standarda uygun olmadığını gösterecektir.
Ocak 2006 ayında iki muhasebe
kaydı bulunan mükellefin muhasebe kayıt kontrol numarasının hesaplanmasına
ilişkin örnek aşağıdadır.
Tarih |
05/01/2006 |
|
Madde No |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
Hesap Kodu |
Açıklama |
Borç |
Alacak |
Kontrol Numarası Formülü |
Kontrol No |
120.01 |
Mal Satışı |
105.12 |
|
= 120 * (105.12 * 100) |
1261440 |
600.01 |
Mal Satışı |
|
105.12 |
= 600 * (105.12 * 100) |
6307200 |
Tarih |
06/01/2006 |
|
Madde No |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
Hesap Kodu |
Açıklama |
Borç |
Alacak |
Kontrol Numarası Formülü |
Kontrol No |
100.01 |
Nakden Tahsilat |
53.25 |
|
= 100 * (53.25 * 100) |
532500 |
120.01 |
Nakden Tahsilat |
|
53.25 |
= 120 * (53.25 * 100) |
639000 |
1. Ocak 2006 - 31. Ocak 2006
Muhasebe Kayıt Kontrol Numarası |
8740140 |
İki yevmiye maddesi ile oluşturulan Ocak ayı Muhasebe Kayıt Kontrol Numarası
8740140 dır. Dolayısıyla, mükellefin, beyan tarihinden sonra yevmiye
kayıtlarında değişiklik yapması, yeni kayıt eklemesi veya mevcut kayıtlardan
bir veya birkaçını iptal etmesi durumunda Muhasebe kayıt kontrol numarası
değişecektir. Bu itibarla, muhasebe hatası yapan mükelleflerin bu hatalarını
Vergi Usul Kanunu hükümleri ve muhasebe ilkeleri doğrultusunda düzeltmeleri
gerekmektedir. Muhasebe kayıt kontrol numarasının beyan edileceği dönemler ve
ait olduğu kayıt dönemleri ve tablo aşağıdaki şekilde hazırlanacaktır.
Muhasebe Kontrol Numarası
Dönemi (aylar) |
Muhasebe Kontrol Numarasının
Oluşturulacağı Yevmiye Kayıtları Dönemi |
Muhasebe Kayıt Kontrol
Numarası |
Ocak |
1.Aralık – 31.Aralık |
|
Şubat |
1.Ocak - 31.Ocak |
|
Mart |
1.Şubat - 28(29)Şubat |
|
Nisan |
1.Mart - 31.Mart |
|
Mayıs |
1.Nisan - 30.Nisan |
|
Haziran |
1.Mayıs – 31.Mayıs |
|
Temmuz |
1.Haziran - 30.Haziran |
|
Ağustos |
1.Temmuz - 31.Temmuz |
|
Eylül |
1.Ağustos - 31.Ağustos |
|
Ekim |
1.Eylül - 30.Eylül |
|
Kasım |
1.Ekim – 31.Ekim |
|
Aralık |
1.Kasım – 30.Kasım |
|
4.4- Günlük İşlemlerin
Toplam Olarak Kaydedilememesi
Muhasebe programları kasa,
banka, çek ve senetler hesaplarını her bir işlem bazında cari hesaplarla
(alıcı/satıcı) ve stoklarla kontrolünü sağlayacak ve hesapların günlük
toplamlar olarak kayıt edilmesini engelleyecek şekilde hazırlanmalıdır. Ancak,
aynı gün içindeki toplamları fatura düzenleme tutarı altında kalan işlemlerin
günlük toplam olarak kaydedilmesi ihtiyaridir.
4.5- Tekdüzen Hesap Planında Yer
Alan Alacak Ve Borç Karakterli Hesapların Muhasebe Kurallarına Uygun Olarak
Kullanılması
Muhasebe yazılımları tekdüzen
hesap planında belirtilen alacak ve borç bakiyesi vermesi gereken hesapların
ters bakiye vermesini engelleyecek şekilde hazırlanmalıdır. Bilindiği üzere,
tekdüzen hesap planında yer alan hesaplar alacak veya borç karakterli
hesaplardır. Örneğin, 100 Kasa Hesabı aktif karakterli olup kasadaki mevcut
parayı gösteren ve her zaman borç bakiyesi vermesi gereken bir hesaptır. Aynı
zamanda 320 Satıcılar Hesabı da pasif karakterli olup işletmenin satıcılara
olan borcunu gösteren ve her zaman alacak bakiyesi vermesi gereken bir
hesaptır. Bu kuralın tek istisnası, tekdüzen hesap planında yer alan “393
Merkez ve Şubeler Cari Hesabı”dır. Bu hesap hem alacak hem de borç karakterli
ve dönem içinde kullanılan bir hesaptır.
4.6- Muhasebe Programlarının
Vergi Kanunları ve Muhasebe Düzenlemelerine Uygunluğu
Muhasebe programları vergi
kanunlarında yer alan oran ve hesaplamalara uygun olmalıdır. Programların
vergi kanunlarına uygunluğuna ilişkin gerekli husus ve programlar Gelir
İdaresi Başkanlığı internet sitesinden temin edilecektir. Programlar, muhasebe
sistemi uygulama genel tebliği ve diğer düzenlemelere uygun olarak
hazırlanmalıdır.
Programlar, vergi kanunlarında
tespit edilen süre ve usule göre yapılması gereken işlem ve kayıtlarda
kullanıcıya uyarıda bulunacak ve buna rağmen yapılmayan kayıt ve işlemleri
liste halinde verecek şekilde hazırlanmalıdır. Uyarı vermesi gereken kayıt ve
işlemler aşağıdadır.
1- 332 Sıra numaralı Vergi Usul
Kanunu (VUK) Genel Tebliği uyarınca 8.000-YTL ve üzerindeki ödeme ve
tahsilatların banka, özel finans kurumları veya Posta ve Telgraf Teşkilatı
Genel Müdürlüğü vasıtasıyla yapılması zorunludur. Belirtilen tutarı aşan ödeme
ve tahsilatların banka, özel finans kurumları veya Posta ve Telgraf Teşkilatı
Genel Müdürlüğü vasıtasıyla yapılmaması halinde program uyarı vermelidir.
2- Muhasebe kayıtlarının VUK’nun
219 uncu maddesi hükümleri uyarınca yasal defterlere kaydedilmesi
gerekmektedir. Kanunda belirtilen zamanlarda kayıt yapılmaması halinde program
uyarı vermelidir.
4.8- Şube Muhasebesi Uygulayan
Mükellefler
Muhasebe işlemlerini şube veya
şubeler bazında takip eden ve bu işlemleri merkezde birleştiren şirketlerin
şubelerinde bu Tebliğle belirlenen standartlara uygun muhasebe programları
kullanılması şartıyla şube kayıtlarının merkez hesaplarında gösterilmesi ile
ilgili olarak bu Tebliğdeki standartlar ayrıca aranmaz. Genel merkeze ait
hesap ve işlemler ile müstakil muhasebeye sahip olmayan şubelerin hesap ve
işlemleri açısından bu Tebliğle belirlenen standartların genel merkezde
bulunan muhasebe programlarında bulunması gerektiği tabiidir.
Muhasebe yazılımları
mükelleflerin denetimi sırasında, bu bilgilerin kağıt baskısına ve diğer
belgelere bakılmaksızın elektronik ortamda kayıtlı bilgilere kolay ulaşımını,
bu bilgilerin gözden geçirilmesini ve analiz edilmesini sağlayacak
fonksiyonlara sahip bir denetim dosyasına, modülüne sahip olmalıdır. Denetim
dosyası muhasebe programı çalıştığı zaman çalışacak ve kullanıcı iptal
edemeyecek şekilde hazırlanmalıdır. Muhasebe yazılımları, denetim dosyasını
istendiği zaman hazırlayabilmelidir.
Denetim dosyası üç bölümden
oluşur.
A-Muhasebe programı ve denetim
dosyasını tanıtan bilgileri içeren bölüm:
Bu bölüm mükellefin kullandığı
muhasebe programını ve mükellefe ilişkin adres, faaliyet konusu gibi bilgileri
içermelidir.
B-Belli bir dönemdeki işlemleri
ve işlem bilgilerini içeren bölüm:
1- Muhasebe yazılımları yapılan
her bir muhasebe kaydına bir sıra numarası verecek ve her bir hesabın belli
bir tarih aralığındaki yevmiye maddelerini gösterecek şekilde hazırlanmalıdır.
2- Programlar işletmede
bulunmayan malların satışına imkan vermeyecek şekilde hazırlanmalıdır. Ancak,
Vergi Usul Kanununda yer alan fatura düzenleme süreleri dikkate alınarak
malların irsaliye bilgilerinden kayıt yapılması ve daha sonra fatura
bilgilerinin girilmesi şeklkinde kayıt yapılması mümkündür.
3- Bu tebliğe göre verilen
uyarılar konu ve tarihler itibariyle listesini hazırlamalıdır.
4- Muhasebe yazılımları, program
şifreleri ile yevmiye kayıtlarının yapılmasına imkan verecek, yevmiye
kayıtlarının text, excell access ve/veya XML formatında kaydedilebilecek,
kayıtlardan alınabilecek, analiz edilebilecek ve kağıt baskıları yapılabilecek
şekilde hazırlanmalıdır. Programlar kayıt yapılan hesapların indeksini verecek
şekilde olmalıdır.
5- İşlemlerin kimin tarafından
kaydedildiğini ve değişiklikleri gösteren log ayrıntılarını içeren bir bölüme
sahip olmalıdır.
6- Muhasebe bilgisayar
programları bir bütün olduğundan hesaplar ilgili modüllerle bağlantı kurulacak
şekilde hazırlanmalıdır. Yevmiye kayıtlarından defteri kebir kayıtlarına ve
modüllere veya modüllerden yevmiye ve kebir kayıtlarına ulaşılabilmelidir.
7- Hesapların ve işlemlerin
elektronik ortamda analize tabi tutulması, başka bir ortama aktarılması, kağıt
baskılarının yapılabilmesi sağlanmalıdır.
8- Programlar kullanılan
hesapların her birindeki işlemleri; tutar, miktar, kişi, mal veya hizmet
konusu, ithalat ve ihracat yapılan ülke ve belli tarihler arasındaki işlemler
gibi listeler halinde hazırlayabilecek şekilde hazırlanmalıdır. Ayrıca,
kayıtlar aylık ve yıllık listeler olarak sunulabilmelidir.
9-Denetim modülü, bilanço ve
gelir tablosu hesaplarından işletme ile ilgili çeşitli oranları
hesaplayabilmelidir. Denetim modülünde aylık ve yıllık olarak hesaplanabilmesi
gereken oranlar aşağıdadır.
1-Cari Oran : Toplam Dönen
Varlıklar/ Toplam Kısa Vadeli Borçlar
2-Likidite Oranı : (Toplam Dönen
Varlıklar – Stoklar – Diğer Dönen Varlıklar)
/
Toplam Kısa Vadeli Borçlar
3-Nakit Oranı : Hazır Değerler /
Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar
4-Alacakların Tahsil Süresi :
Ticari Alacaklar X 365 /Yıllık Kredili Satışlar
5-Stok Devir Hızı: Satışların
Maliyeti / (Dönem Başı Stok + Dönem Sonu Stok)/ 2
6-Toplam Borçlar / Özsermaye:
Toplam borçlar/ Ortalama özsermaye
7-Brüt Kar Marjı : Brüt Satış
Karı / Net Satışlar
8-Net Dönem Karı/ Özsermaye: Net
dönem karı (vergi ve mali yükümlülükler sonrası kar) / Ortalama Özsermaye
C- Katma Değer ve Özel Tüketim
Vergisi bilgilerini içeren bölüm
Muhasebe program yazılımları
Katma Değer Vergisinin ve Özel Tüketim Vergisini doğru hesaplanmasını ve
kontrolünü sağlamak amacıyla aşağıda yer alan unsurlara sahip olması
gerekmektedir.
C.1- Katma Değer Vergisini
bilgilerini içeren bölüm
1- KDV verilerinin bütünlüğünü
ve doğruluğunu gösteren rapor düzenlenmesi sağlanmalıdır.
2- Alım, satım ve diğer ticari
işlemlerinin KDV Beyannamesinin doldurulmasını sağlayacak bir şekilde
raporlanması sağlanmalıdır.
3- Yazılımın KDV’nin geç vergi
çıktısı ile erken vergi girdisi gibi, KDV dönemlerindeki uyumsuzluklarda uyarı
vermesi sağlanmalıdır.
4- KDV matrahı ile KDV
arasındaki uyumsuzluklarda programın uyarı vermesi sağlanmalıdır.
5- KDV’ nden istisna edilen
işlemlerin, indirim hakkı tanınan ve tanınmayanlara göre mahiyet ve ayrımı ile
hesaplanan indirilebilir KDV miktarının gösterilmesi sağlanmalıdır.
6- KDV indirimine konu olmayan
işlemlerin niteliği ve bu işlemlere ilgili vergi miktarlarının gösterilmesi
sağlanmalıdır.
7- Matrah ve indirim
miktarlarındaki değişmelerle, ödenen, terkin edilen ve iade olunan vergilerin
muhasebe hesaplarında izlenmesi sağlanmalıdır.
8- Emtia üzerine iş yapanlar,
geçici vergi dönemleri itibariyle düzenledikleri dönem sonu stoklarını Katma
Değer Vergisine tabi olanlar ve olmayanlar itibariyle ayırt etmesi
sağlanmalıdır.
C.2- Özel Tüketim Vergisi
bilgilerini içeren bölüm
1. ÖTV verilerinin bütünlüğünü
ve doğruluğunu gösteren rapor düzenlenmesi sağlanmalıdır.
2. Alım, satım ve diğer ticari
işlemlerinin ÖTV beyannamesinin doldurulmasını sağlayacak bir şekilde
raporlanması sağlanmalıdır.
3. Yazılımın ÖTV’nin geç vergi
çıktısı ile erken vergi girdisi gibi, ÖTV dönemlerindeki uyumsuzluklarda uyarı
vermesi sağlanmalıdır.
4. ÖTV matrahı ile ÖTV oranları
veya tutarlarına göre hesaplanan ÖTV arasındaki uyumsuzluklarda programın
uyarı vermesi sağlanmalıdır.
5. ÖTV matrahı ile ÖTV
toplamından oluşan tutar ile KDV matrahı arasındaki uyumsuzluklarda programın
uyarı vermesi sağlanmalıdır.
6. ÖTV’den istisna edilen
işlemlerin tutarı ve miktarının gösterilmesi sağlanmalıdır.
7. ÖTV indirimine konu olan
işlemlerin niteliği ve bu işlemlerle ilgili vergi tutarlarının gösterilmesi
sağlanmalıdır.
8. Matrah, oran, tutar, indirim
tutarları ile ödenen, tecil, terkin, iade edilen ÖTV tutarlarının muhasebe
hesaplarında izlenmesi sağlanmalıdır.
9. ÖTV mükelleflerinin dönem
sonu stoklarındaki ÖTV’ye tabi mallarının ayırt edilmesi sağlanmalıdır.
4.10- Fatura Düzenleme Modülü
Muhasebe yazılımlarının fatura
ve fatura yerine geçen vesikaları düzenleme modülüne sahip olmaları ve bu
müdül kullanılarak belirtilen belgelerin düzenlenmeleri halinde belgelerde,
VUK’da yer alan asgari bilgiler bulunmalı ve düzenleme kaidelerine
uyulmalıdır. Programlar, bu belgeler düzenlendiği zaman otomatik olarak
yevmiye kayıtlarına alacak şekilde hazırlanmalıdır.
4.11- Bağımlı/İlişkili Kişilerle
Yapılan İşlemler
Muhasebe yazılımları,
bağımlı/ilişkili tüm kişilerle yapılan mal, hizmet, kredi ve kiralama alım
satım işlemlerine ilişkin toplam bilgileri aylık ve yıllık olarak hesaplayacak
şekilde hazırlanmalıdır. Bağımlı/ilişkili kişi; kurumların kendi ortakları,
ortakların eşleri, ortakların veya eşlerinin altsoy ve üstsoyu ile üçüncü
derece dahil kan bağı olanlar ve sıhri hısımları ile %10 ve daha fazla
sermayesine, denetimi veya yönetimine katılan tüzel kişilerdir.
4.12- Elektronik Beyannamelerin
ve Bilgi Formlarının Kayıtlı Hesaplardan Otomatik Olarak Hazırlanması
Muhasebe programları elektronik
beyannameleri, mal ve hizmet alım ve satımlarına ilişkin bilgi formları ile
aylık bildirim formlarını kayıtlı hesaplardan otomatik olarak hazırlayabilecek
ve Gelir İdaresi Başkanlığına elektronik ortamda gönderebilecek şekilde
olmalıdır. Elektronik beyanname ve bilgi formlarının gönderilmesine ilişkin
usul ve esaslar ile programlar Gelir İdaresi Başkanlığı internet sitesinden
temin edilecektir.
1- Elektronik Beyannamelerin
Hazırlanması
Muhasebe yazılımları, Gelir
İdaresi Başkanlığınca belirlenen elektronik beyannameleri kayıtlı hesaplardan
otomatik olarak hazırlayacak ve elektronik ortamda gönderecek şekilde
hazırlanmalıdır.
2-Bilgi Formlarının Hazırlanması
Muhasebe programları, mal ve
hizmet satın alınan kişiler ile mal ve hizmet satılan kişilere ait fatura
bilgilerini (Form Ba ve Bs) kayıtlı hesaplardan otomatik olarak
hazırlamalıdır. Programlar, mal ve hizmet alış ve satış faturalarını tarih,
isim, miktar, tutar, mal ve hizmet grupları ile tek bir kişiye ilişkin
faturaları ayrı ayrı ve/veya toplam belge ve toplam bedellerine göre listeler
halinde hazırlayabilecek ve Gelir İdaresi Başkanlığına elektronik ortamda
gönderecek şekilde olmalıdır.
3- Aylık Bildirim Formu
Muhasebe programları aşağıdaki
aylık bildirim formununda yer alan bilgileri kayıtlı hesaplardan otomatik
olarak hazırlayacak ve Gelir İdaresi Başkanlığına elektronik ortamda
gönderecek şekilde hazırlanmalıdır. Aylık bildirim formları Katma Değer
Vergisi beyannamesi verme süresi içinde elektronik ortamda verilir.
4.13- Geçiş Hükümleri
Bilanço usulüne göre defter
tutan mükelleflerden;
- 4 sıra numaralı Vergi
Beyannamelerinin Serbest Muhasebeci ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlerce
İmzalanması Hakkında Genel Tebliğ(2)
ile belirlenen ve diledikleri takdirde Yeminli Mali Müşavirlere tasdik işlemi
yaptıracak mükellefler için 2006 yılına ilişkin olarak belirlenecek hadleri
aşanların 01.01.2007 tarihinden,
- Diğerlerinin ise 01.01.2008
tarihinden
itibaren muhasebelerini Maliye
Bakanlığınca onaylanmış bilgisayar programları aracılığıyla izlemeleri
gerekmektedir. 2006 yılı için belirlenecek hadlerin altında kalmakla birlikte
dileyen mükellefler de 01.01.2007 tarihinden itibaren onaylı programlar
kullanabilir.
Tebliğ olunur.
|
..... Ayı Bildirim Formu |
Mal Dengesi |
Dönem Başı Mal Stokları |
Mal Alımları |
Alıştan İadeler (-) |
Satılan Mal Maliyeti(-) |
Satıştan İadeler
|
Dönem Sonu Stoku
|
|
|
|
|
Aylık Toplam |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Hizmet Alım ve Satımları
|
Hizmet Alımları |
Hizmet Satımları |
|
|
|
|
|
|
|
|
Aylık Toplam |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
İthalat ve İhracat Tutarları
|
İthalat Tutarları |
İhracat Tutarları |
|
|
|
|
|
|
|
|
Aylık Toplam |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Nakit Dengesi |
Nakit Tahsilat |
Nakit Ödemeler |
Banka Hesapları Yoluyla
Tahsilat |
Banka Hesapları
Yoluyla Ödeme |
Çek Portföyüne Giriş |
Çek Portföyünden Çıkış
|
Senet Portföyüne Giriş |
Senet Portföyünden Çıkış |
Alınan Nakit Krediler
|
Verilen Nakit Krediler |
Aylık Toplam |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Giderler
Ve Faaliyet Dışı Gelirler |
Faaliyet Giderleri |
Faaliyet Dışı Giderler |
Finansman Giderleri (yurtiçi
ödemeler) |
Finansman Giderleri
(yurtdışı ödemeler) |
Faaliyet Dışı Gelirler |
|
|
|
|
|
Aylık Toplam |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Çalışanların Kayıtları |
Asgari Ücretli
Sayısı |
Asgari Ücretin %25 Üzerinde
Ücret Ödenenlerin Sayısı |
Asgari Ücretin %50 Üzerinde
Ücret Ödenenlerin Sayısı |
Toplam Çalışan Sayısı
|
Ödenen Brüt Ücretler Toplamı |
Diğer Ödemeler |
Ücret ve Diğer Ödemelerden
tevkif Edilen Gelir Vergisi ve kesenekleri |
Ücret ve Diğer Ödemelerden
kesilen Sosyal Sigortalar Prim ve kesintileri |
|
|
Aylık Toplam |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Kredi kartı ile Yapılan
Satışlar Toplamı |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Kamu Kurumları ile Yapılan
İşlemler |
Kamu Kurumlarına Yapılan Mal
ve Hizmet Satışları |
Kamu Kurumlarından Yapılan
Mal ve Hizmet Alışları |
|
|
|
|
|
|
|
|
Aylık Toplam |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Bağımlı/İlişkili Kişilerle
Yapılan İşlemler |
Mal ve Hizmet Alımları
|
Alınan Krediler |
Ödenen Kredi Faizleri
|
Ödenen Kira ve Royaltiler |
Mal ve Hizmet Satımları
|
Verilen Krediler
|
Tahsil Edilen Kredi Faizleri
|
Tahsil Edilen Kira ve
Royaltiler |
|
|
Aylık Toplam |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Denetim oranları
|
Cari Oran |
Likidite Oranı |
Nakit Oranı |
Alacakların Tahsil Süresi
|
Stok Devir Hızı |
Toplam Borçlar Özsermaye
Oranı |
Brüt Kar Marjı |
Net Dönem Karı Özsermaye
Oranı |
|
|
Aylık Oran |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Muhasebe Kayıt Kontrol
Numarası |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
İlgili dönem ilk ve son
kayıt numarası |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Yazılım Programı ve Versiyon
Nuımarası |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(1)
10/01/1961 tarih ve 10703 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
(2)
29/06/1997 tarih ve 23034 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
|